روزی ما از بیابان است

روزی ما از بیابان است.

مهمترین گیاهان مورد استفاده زنبورعسل در مجموعه گردشگری سرزمین زنبورها

Beeplants of Bees Land

میدونستید زنبورهای عسل تا شعاع 5 کیلومتری برای جمع آوری شهد و گرده و تولید عسل پرواز می کنند. در شعاع پروازی مجموعه گردشگری سرزمین زنبورها، به خاطر وجود باغات میوه، دشت ها و دامنه های کوهستانی گیاهان زیادی مورد استفاده زنبورهای عسل قرار می گیرند و در تولید عسل زنبورهای زنبورستان موثر هستند که مهمترین این گیاهان به شرح ذیل می باشند:

زبان گنجشک:

زبان گنجشکFraxinus excelsior از تیره زیتون یکی از درختان بسیار ارزشمند فلات ایران است که به صورت خودروی در مناطق کوهستانی و کشت شده در فضای سبز شهرهای ایران رویش دارد. زبان گنجشک به اسامی محلی مختلفی همچون بنو، بنیو و سورون نامیده میشود. گلدهی این درخت در اواخر زمستان هر منطقه است و به طول معمول در شهرهایی مثل مشهد و تهران در اواسط اسفند گلدهی دارد و جز اولین گیاهانی است که از زنبورعسل پذیرایی می کند. گل های زبان گنجشک به لحاظ شهد و گرده برای زنبورعسل جذابیت بالایی دارد و مهمترین اهمیت این گیاه تولید گرده بسیار زیاد و با کیفیت متوسط برای زنبورسازی اول فصل است و زنبورعسل با شروع گلدهی این گیاه استارت بهاره را میزند. علاوه بر تولید شهد و گرده به لحاظ تولید صمغ و بره موم نیز حائز اهمیت است. این درخت زیبای زینتی رو می تونید در شهرهای بزرگ در وسط بلوارها و پارک ها مشاهده کنید و لذت ببرید.

به صورت کشت شده در فضای سبز. گلدهی در بهمن و اسفند، گرده زا با جذابیت خیلی
خوب

· درختان میوه همچون گیلاس، بادام، زردآلو، سیب:

درختان میوه هسته دار و دانه دار در شمار مهمترین درختان میوه ایران هستند. بادام، گیلاس، سیب، به، گلابی، هلو، شلیل و آلوها از این نوع هستند. این گیاهان علاوه بر تولید میوه های خوشمزه و پرخاصیت برای زنبورعسل نیز اهمیت فوق العاده ای دارند و جز مهمترین گیاهان زنبورداری ایران و جهان محسوب می شوند. گلدهی این درختان با شروع گلدهی بادام در اواسط بهمن و اسفند شروع شده و با گلدهی سیب و گلابی به پایان میرسد. در ایران صدها هزار هکتار درختان میوه در مناطق کوهستانی و سردسیری تا دشت های مرکزی ایران کشت شده است و یکی از مهمترین گیاهان زنبوردوست به لحاظ تولید شهد و گرده هستند. تولید گرده بسیار زیاد و باکیفیت و شهد مناسب از مزیت های این درختان در زنبورداری است. در سرزمین زنبورها نیز این درختان در فروردین و اردیبهشت گلدهی دارند و پذیرایی جانانه ای از زنبورها دارند. گرده های این درختان بهترین کیفیت را برای زنبورسازی اول فصل، تولید ژل رویال باکیفیت و حتی تولید عسل بهاره دارویی دارند.

گلدهی در فروردین و اردیبهشت، شهدزا و گرده زا با جذابیت خوب

· اوکالیپتوس:

اوکالیپتوس ها بومی استرالیا محسوب میشوند و به صورت کشت شده در حاشیه شهرها و پارک های شهرهای گرمسیری ایران کشت شده اند. در دنیا بیش از 600 گونه اوکالیپتوس رویش دارد که در ایران بیش از 10 گونه آن در فضای سبز شهری و جنگل های مصنوعی حاشیه شهرها کشت میشود. مقاومت خوب این گیاه به گرمای زیاد و کم آبی باعث تکثیر زیاد این گیاه در مناطق خشک و کویری شده است. در استان های خوزستان، فارس، قم، یزد، سیستان و بلوچستان صدها هزار اصله درخت اوکالیپتوس کشت شده است که البته در سال های اخیر به دلیل صدمه و آسیبی که ریشه های این درخت به سیستم فاضلاب و آبرسانی میزند کشت آن متوقف شده است ولی با این وجود یکی از درختان همیشه سبز و مقاوم شهرهای گرمسیری ایران است. گل های اوکالیپتوس جذابیت بالایی به لحاظ شهد و گرده برای زنبورعسل دارند. گلدهی این گیاه در اردیبهشت و خرداد ماه است و گل های سرشار از شهد و گرده باکیفیت استقبال خوبی از زنبورهای عسل دارند و حتی امکان برداشت عسل تک گیاه اوکالیپتوس هم فراهم است. عسل اوکالیپتوس یکی از عسل های شاخص دنیا است که در استان فارس و قم نیز قابل تولید است.

ü به صورت کشت شده در فضای سبز شهری، گلدهی در اردیبهشت و خرداد. شهدزا و گرده زا با جذابیت خیلی خوب

· خارشتر

خارشتر یکی از گیاهان بامحبت و بسیار مهم دشت های گرم و خشک ایران است که از نگاه کشاورزان و زارعین یک علف هرز سمج محسوب میشود اما از نگاه زنبورداران در شمار یکی از مهمترین گیاهان ارزشمند در زنبورداری است. گل های صورتی تا قرمز رنگ خارشتر سرشار از شهد و گرده باکیفیت است و جذابیت بسیار خوبی برای زنبورعسل دارد. گلدهی این گیاه بسته به منطقه از فروردین ماه تا تیرماه متفاوت است و در سرزمین زنبورهای کهک قم در اردیبهشت و خرداد اوج گلدهی این گیاه زیبا و باسخاوت است. در صورت تراکم بالا امکان برداشت عسل تک گیاه خارشتر نیز فراهم است که در این شرایط عسل به رنگ سفید و با عطر و طعم ملایمی خواهد بود. خارشتر علاوه بر عسل شکوفه دارای عسلک نیز می باشد که در اثر فعالیت گونه ای زنجره بر روی ساقه های این گیاه در ماه های مرداد تا مهرماه؛ شیرابه ای قندی تولید میشود که دقیقا مشابه با شهد توسط زنبورعسل جمع آوری شده و در کندو فرآوری و عمل آوری میشود. عسلک ترنجبین یا عسلک ترانگبین یکی از دارویی ترین عسل های ایران و جهان است که از گیاه خارشتر تولید میشود.

ü به صورت خودروی در دشت های گرم و خشک رویش دارد، گلدهی در اردیبهشت تا خرداد ماه

کهورک:

کهورک یکی از مهمترین درختچه های مناطق گرم و خشک ایران است. در ایران چهار گونه کهور به صورت درخت و درختچه رویش دارد و غالبا در مناطق گرمسیری جنوب ایران رویش دارند اما این گونه کهورک به صورت درختچه ای با ارتفاع کمتر از یک متر در دشت های گرم و خشک اغلب مناطق کشور رشد می کند. گل های زرد رنگ و معطر این گیاه و ساقه های دارای خارهای تیز و از آن مهمتر بذرهای خاص آن از ویژگی های بارز این گیاه محسوب میشود. گل های کهورک شهد و گرده فراوانی تولید می کند و زنبورعسل نیز به این گل ها علاقه زیادی دارد. در صورت تراکم بالای کهورک در منطقه امکان برداشت عسل تک گیاه کهورک نیز فراهم است که در این شرایط عسل تولیدی دارای رنگ روشن و بسیار زود رُس خواهد بود. در حاشیه مزارع و دشت های گرم و خشک در اطراف سرزمین زنبورها، درختچه کهورک به فراوانی رویش دارد و در بیشتر ساعات روز میزبان زنبورهای عسل است و ماحصل این فعالیت بر روی گل های کهورک یکی از عسل های خوش طعم خواهد بود. در صورت بازدید از مجموعه گردشگری سرزمین زنبورها در شهر توریستی کهک استان قم این گیاه را به وفور در حاشیه جاده ها مشاهده می کنید.

ü به صورت خودروی در دشت های گرم و خشک رویش دارد، گلدهی در خرداد و تیر، شهدزا و گرده زا با جذابیت خوب

فرفیون:

فرفیون یکی از گیاهان مقاوم با پراکنش وسیع در فلات ایران است که بیش از 70 گونه آن در ایران رویش دارد. فرم منحصربفرد گل ها و ساقه های حاوی شیرابه لاتکس سفید رنگ از مشخصه های بارز گونه های فرفیون است. از آن جایی که این گیاه برای دام سمی است معمولا مورد تعلیف دام قرار نمی گیرد و به همین دلیل نیز در اکثر مراتع ایران به وفور رویش دارد. گل های فرفیون جذابیت خوبی به لحاظ شهد و گرده برای زنبورعسل دارد و در صورتی که شرایط دمایی مساعد و تراکم بالای گونه های فرفیون در مرتع را شاهد باشیم سهم خوبی در عسل تولیدی زنبورستان دارد. عسل فرفیون در غرب کشور به ویژه استان های آذربایجان، کردستان، کرمانشاه، زنجان و همدان به میزان زیادی تولید میشود و یکی از عسل های خاص و مشتری پسند این نواحی محسوب میشود که به عنوان عسل خوشیل، عسل شیرتیزه و عسل خشیر نیز شناخته میشود. در زمین ها و مراتع اطراف مجموعه گردشگری سرزمین زنبورها گونه های متعددی از فرفیون رویش دارد که می تواند سهم موثری در تامین شهد و گرده زنبورستان مدرن سرزمین زنبورها داشته باشد.

به صورت خودروی در دشت ها و دامنه های کوهستانی رویش دارد، گلدهی در خرداد و تیر، شهدزا و گرده زا با جذابیت متوسط

هزارخار انبوه:

هزارخار Cousinia از جنس های متنوع گیاهی فلات ایران محسوب می شود که بیش از 280 گونه آن در ایران شناسایی شده است و در بیشتر مراتع بیابانی و کوهستانی ایران رویش دارند. یکی از گونه های مهم هزارخار در ایران گونه هزارخار انبوه است که به اسامی محلی مختلفی همچون کرک نیز شناخته میشود. هزارخار انبوه گیاهی است به ارتفاع 100 سانتی متر دارای گل های بسیار زیر که سرتاسر گیاه از خارهای بسیار تیز پوشیده شده است. در برخی از سال ها دشت های مرکزی ایران از استان هرمزگان تا استان قم از این گونه گیاهی پوشیده میشود به نحوی که دشت های گرم و خشک و بیابان های بایر از این گیاه ارزشمند یکدست سبز میشود و یکی از گیاهان بسیار جذاب برای زنبورعسل محسوب میشود. گل های ریز این گیاه شهدزا و گرده زا بوده که جذابیت اصلی به لحاظ تولید شهد فراوان و معطر است. در برخی از سال ها که تراکم این گیاه در منطقه بالا باشد تولید عسل دارویی و باکیفیت حتمی است! عسل هزارخار که به عنوان عسل کرک نیز شناخته میشود دارای رنگ روشن و عطر و طعم ملایم و مشتری پسندی است و جز عسل های معطر ایران است که عطر و بوی آن شما را غافل گیر می کند. در مسیر شهرک پردیسان به سمت شهر توریستی کهک قم در دو طرف جاده می توانید این گیاه زیبا را در اردیبهشت و خردادماه مشاهده کنید و یکی از منابع ارزشمند تامین شهد و گرده سرزمین زنبورها محسوب میشود.

به صورت خودروی در دشت های گرم و خشک و کم ارتفاع رویش دارد. گلدهی در اردیبهشت و خرداد، شهدزا و گرده زا با جذابیت خوب

گلرنگ زرد:

گلرنگ زرد، خارخرون یا زاغی یکی از گیاهان با پراکنش بسیار وسیع در اراضی گرم و خشک و دشت های گرمسیری ایران است. گلرنگ زرد در شمار مهمترین گیاهان خشکی پسند ایران است که به شدت برای زنبورهای عسل نیز جذابیت بالایی دارد. گل های زرد رنگ این گیاه خاردار در اوایل صبح به لحاظ گرده فراوان حائز اهمیت است و در ساعات میانی روز نیز با تولید شهد دارویی و باکیفیت پذیرای زنبوران عسل است. گرده گل به رنگ زرد و شهد نیز به رنگ زرد متمایل به سبز است که در درون شان های تیره رنگ به رنگ سبز لجنی دیده میشود که بسیار جذاب و منحصربفرد است. عسل تک گیاه گلرنگ به رنگ زرد طلایی با رگه های سبز و با پست مزه تلخ است که مشخصه اصلی این عسل تک گیاه ایران است. در حاشیه مزارع و جاده های منتهی به سرزمین زنبورها این گیاه ارزشمند ایران را می توانید مشاهده کنید

گلدهی در خرداد و تیر، شهدزا و گرده زا با جذابیت خوب

گاوپونه، سنبله ای ارغوانی:

گاوپونه، گاوپینه یکی از زیباترین گیاهان فلات ایران است که پراکندگی بسیار وسیعی در دشت های خشک تا دامنه های کوهستانی ایران دارد. گاوپونه یکی از گیاهان دارویی تیره نعناع است که گل های صورتی رنگ و بسیار زیبایی داشته و به شدت برای زنبورعسل حائز اهمیت است. ارزش اصلی این گیاه برای زنبورعسل تولید شهد زیاد و باکیفیت است و در برخی از مناطق امکان تولید عسل تک گیاه از این گیاه فراهم است. گلدهی این گیاه در بهار هر منطقه است و در شهرهایی همچون قم و اصفهان در فروردین و اردیبهشت گلدهی داشته و دشت های این مناطق را به شکل بسیار زیبایی مزین و معطر می کند. عسل گاوپونه رنگ روشن و مزه ملایمی داشته و جز عسل های دشت های ایران محسوب میشود.

به صورت خودروی در مراتع و دامنه های کوهستانی رویش دارد. گلدهی در اردیبهشت و خرداد، شهدزا با جذابیت خوب

یونجه:

یونجه یا علف مادها که به صورت محلی به سبیس یا سبست نیز شناخته میشود از گیاهان بومی فلات ایران است و یکی از گیاهان دارویی و ارزشمند ایران باستان است. گل های بنفش رنگ و بسیار زیبای یونجه به شدت برای زنبورعسل به لحاظ شهد و گرده جذابیت داشته به نحوی که عسل گل یونجه پرتولیدترین عسل تک گیاه در دنیا محسوب میشود. میلیون ها هکتار یونجه در سطح دنیا به ویژه در آمریکا و کانادا کشت میشود که بذرهای آن ابتدا از ایران به سایر کشورها گسترش یافته است. عسل تک گیاه یونجه به رنگ زرد روشن و با عطر و عطم ملایم بوده که طی چندماه شروع به شکرک زدن می نماید و مشخصه بارز این عسل تک گیاه ایران است. هزاران هکتار یونجه در ایران کشت میشود و باکیفیت ترین عسل یونجه ایران در قم تولید میشود که به لحاظ عطر و طعم و مشتری پسندی زبانزد است. در مزارع اطراف سرزمین زنبورها چندین هکتار یونجه کشت میشود که مورد استقبال زنبورهای عسل قرار می گیرد. در سال های اخیر به دلیل خشکسالی از سطح کشت این گیاه بومی ایران کاسته شده است اما با این وجود یکی از مهمترین گیاهان زنبوردوست محسوب میشود.

به صورت کشت شده در مزارع ، گلدهی در اریبهشت تا مرداد، شهدزا و گرده زا با جذابیت خوب

گونه های گیاهی دیگری همچون شکرتیغال، کنگر، ورث، شقایق، گل
گندم، شاهی وحشی، رز ایرانی و .. نیز در شعاع پروازی زنبورها قرار دارد و در تامین
منابع شهد و گرده کلنی های زنبورعسل سرزمین زنبورها نقش دارند. لازم به ذکر است که
این محدوده به لحاظ تراکم گونه های گیاهی غنی نیست اما تنوع گیاهی خوبی دارد که
زنبورهای عسل با تلاش زیاد از دشت ها و بیابان های گرم و خشک نیز سهم عسل خود را
برداشت می کنند.

دکتر بهزاد رفاهی، مدرس و پژوهشگر گیاهان ارزشمند در زنبورداری ایران